Lens bị mốc, Rễ tre: 6 Nguyên nhân & Cách xử lý triệt để

Khi lens bị mốc, hình ảnh thu được sẽ bị nhiễu loạn, thiếu độ nét, sai lệch màu sắc và xuất hiện nhiều quầng sáng/vệt đen bất thường. Về lâu dài, tình trạng này còn gây bào mòn/hư hỏng ống kính và nhiều chi tiết cơ khí bên trong thân máy.

1. Các loại nấm mốc (rễ tre) thường gặp trên ống kính máy ảnh

Rễ tre là cách gọi dân dã của những mạng sợi nấm có hình rễ bám ở các góc, khe nối hoặc trên bề mặt ống kính máy ảnh. Các loại nấm mốc thường gặp trên lens bao gồm:

• Nấm sương mù: Là trường hợp thấu kính máy ảnh phủ lớp nấm mốc mỏng, mờ nhẹ như sương và có tính đồng nhất cao. Thành phần gây hại này xuất hiện chủ yếu do nhiễm ẩm từ bên ngoài. Nước không thể hóa hơi hoàn toàn hoặc thoát ra ngoài được nên nấm mốc có cơ hội phát triển mạnh.
• Nấm ố: Là trường hợp nấm ăn thành thiết diện hình tròn trên bề mặt thấu kính, vị trí này có màu mù đục. Khi chao nghiêng, bạn có thể thấy mặt nấm ánh lên sắc vàng xanh.
• Mối rễ tre: Dễ nhận diện nhất trong 3 loại, các mảng nấm có dạng rễ tre hoặc xẻ thùy như chân vịt, xuất hiện do thấu kính nhiễm nấm yếm khí. Trong thời gian đầu, nấm chỉ tiếp cận mặt ngoài của lens nhưng dần dà sẽ ăn sâu vào trong, khiến linh kiện hư hỏng.

2. Những dấu hiệu cho thấy lens của bạn đang bị mốc

Nếu lens máy ảnh xuất hiện 1 hoặc nhiều dấu hiệu dưới đây chứng tỏ ống kính đang bị mốc:

• Hình thành những sợi trắng li ti, phân nhánh mạnh mẽ như rễ tre. Khi nhìn nghiêng trong điều kiện chiếu đèn hoặc có nắng, bạn sẽ thấy các sợi trắng chạy loang hoặc tỏa tròn theo mọi hướng..
• Trên ống kính có những vết loang hình tròn hoặc những vệt mờ đục bất thường. Khi chiếu qua ánh sáng sẽ thấy đám dạng sương, bề mặt không đồng nhất. Nếu nhìn qua lens sẽ thấy như có sương mù nhẹ.

• Trên bề mặt lens xuất hiện những đốm nhỏ màu vàng, đen, nâu hoặc trắng, đường kính dao động từ 0,5 - 2mm. Đây chính là ổ bào tử của nấm mốc đã phát triển đến giai đoạn trưởng thành.
• Khi chụp, ảnh có độ tương phản kém, bị mờ nhẹ, đặc biệt là khi chụp ngược sáng. 1 số trường hợp còn xuất hiện quầng tròn lạ, bóng mờ, vệt sáng bao quanh.
• Lens máy có mùi ẩm mốc như quần áo nhiễm ẩm lâu ngày. Điều này chủ yếu do nấm dinh dưỡng theo kiểu hoại sinh, phân giải cao su, nhựa, keo và tạo ra khí thải có mùi khó chịu.

• Lớp bảo vệ chống phản xạ bị mờ đục hoặc loang, rạn bất thường. Nếu nhìn nghiêng, bạn sẽ quan sát thấy những vùng loang đục, màu xanh/ánh tím thiếu đồng nhất, bề mặt như bị xước nhẹ.
• Khi chiếu đèn vào ống kính sẽ nhìn thấy những vết lan nhẹ như tơ mỏng, tỏa ra từ tâm lens hoặc phát triển từ mép kính.
• Ống kính bên ngoài sạch nhưng hình ảnh kiểm tra qua lens lại có dạng mù sương. Bạn có thể test thử điều này bằng cách chụp vật có màu tối. Nếu hình có vệt sáng dạng mờ khói, tương phản kém chứng tỏ máy đã bị nhiễm mốc.
• Soi rõ bảo từ và sợi nấm trưởng thành khi quan sát dưới kính hiển vi (x10 hoặc x20). Khi quan sát dưới ánh sáng xiên kết hợp với kính lúp, kết quả nhận được lại càng sắc nét.
• Vệ sinh máy khí, lau sạch ống kính nhưng khi đã khô, kính vẫn xuất hiện lớp sương mờ.

3. Nguyên nhân khiến lens máy ảnh bị mốc

Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến khiến ống kính máy ảnh xuất hiện nấm mốc, nhanh hư hỏng:

• Độ ẩm không khí cao (từ 70% trở lên) khiến nấm mốc phát triển mạnh, bào tử nhanh chóng nảy mầm, tạo ra sợi nấm trưởng thành bám vào thấu kính.
• Bảo quản máy ảnh trong môi trường kín nhưng thiếu khô ráo (không dùng thêm gói hút ẩm hoặc thiết bị chuyên dụng). Lúc này, không khí khó lưu thông, hơi ẩm không thể thoát ra ngoài, lượng oxi thiếu hụt. Đây là cơ hội vàng để nấm mốc sinh trưởng mạnh, phân giải các chất hữu cơ.
• Sự thay đổi đột ngột của nhiệt độ môi trường khiến hơi nước có sẵn trong không khí ngưng tụ thành giọt bên trong ống kính. Tình trạng này chỉ cần kéo dài trong vài giờ là cũng đủ để bào tử nấm nảy mầm, phát triển thành mạng lưới dày đặc.
• Việc sử dụng thiết bị với tần suất quá thấp, để lens “ngủ lâu” cũng là nguyên nhân khiến ống kính bị mốc hỏng. Khi cất trữ dài ngày trong môi trường kín, tĩnh và có hơi ẩm nhẹ, dù che chắn kỹ đến mức nào thì nấm mốc vẫn có cơ hội phát triển.

• Không vệ sinh, làm sạch lens sau khi sử dụng máy ảnh, để sót dấu vân tay, bụi hữu cơ, dầu, da chết,.... Đây đều là nguồn dinh dưỡng quan trọng của nấm mốc. Nếu những tạp chất này vẫn tồn tại trên ống kính thì bạn đã tạo môi trường lý tưởng cho sinh vật này hoạt động.
• Không làm khô máy ảnh sau khi chụp sương, chụp trời mưa. Hệ quả là thân máy, filter, lens bị nhiễm ẩm, nước tích thành giọt và kích hoạt sự nảy mầm của bào tử nấm.

4. Nấm mốc ảnh hưởng thế nào đến lens máy ảnh?

Việc lens máy ảnh bị nhiễm nấm mốc sẽ dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng sau:

• Chất lượng ảnh chụp suy giảm mạnh, độ trong và độ tương phản đều kém vì sợi nấm làm tán xạ ánh sáng. Ngoài ra có xuất hiện thêm những quầng sáng, quầng tối bất thường do bề mặt thấu kính thiếu đồng nhất.
• Làm hư hỏng hoặc phá hủy hoàn toàn lớp phủ chống phản xạ (coating), đặc biệt là mốc xanh lam và mốc đen. Những vi sinh vật này có khả năng tiết axit hữu cơ và enzyme sinh học. Một khi lớp coating bị phá hủy thì ánh sáng bị tán xạ rất mạnh, vết mốc rất có ngăn chặn, tình trạng đục mờ thấu kính sẽ tồn tại vĩnh viễn.

• Làm lõm và xuất hiện các vết ăn mòn, đường rãnh nhỏ trên bề mặt thấu kính, giảm giá trị quang học và giá trị sử dụng của lens.
• Khi nấm mốc lan sâu vào vòng focus, vòng zoom, motor lấy nét, chúng sẽ khiến các bộ phận cơ ký này bị kẹt, xoay nặng tay do oxy hóa mạnh. Nếu không can thiệp kịp thời có thể gây trượt bánh răng, hỏng motor AF.
• Giảm giá trị kinh tế của ống kính, dẫn đến việc mua bán - cho thuê sản phẩm gặp nhiều cản trở. Ngoài ra, còn gây tốn kém nhiều chi phí cho việc tách mốc chuyên sâu.
• Nếu xếp chung lens bị mốc với các loại lens khác hoặc sensor, thân máy ảnh, ống ngắm, kính lọc,.... mốc sẽ lây lan và nhiễm bẩn cho toàn bộ linh kiện. Khi đó, những thiệt hại về cơ sở vật chất còn nặng nề hơn.

5. Giải pháp làm sạch và xử lý lens bị mốc

Tùy vào việc nhiễm mốc ở mức độ nào, mới hình thành hay đã xuất hiện từ lâu mà chọn giải pháp can thiệp cho phù hợp. Cụ thể:

5.1. Vệ sinh lens máy ảnh nhẹ nhàng bằng khăn mềm

Nếu lens máy ảnh bị nhiễm nấm mốc nhẹ, chưa ăn sâu (mới hình thành), vệ sinh ống kính bằng khăn mềm là lựa chọn an toàn nhất.

Chuẩn bị:

• Bóng thổi bụi (hoặc chổi mềm)
• Giấy lau lens chuyên dụng hoặc khăn microfiber mềm (dòng cao cấp).
• Cồn isopropyl 70% hoặc dung dịch làm sạch lens (được nhãn hàng khuyến nghị)

Cách thực hiện:

• Tắt nguồn máy ảnh, sau đó tháo kính lọc, nắp lens rồi để lens nơi bằng phẳng, đủ sáng để quan sát từng chi tiết.
• Dùng bóng thổi bụi hoặc chổi mềm để quét các hạt bụi ra khỏi mặt ống kính.
• Nhỏ vào khăn giấy hoặc khăn microfiber 2-3 giọt dung dịch vệ sinh, bóp nhẹ cho đều, lau kính. Xoay khăn nhẹ nhàng từ tâm ra mép lens, không tì mạnh để tránh gây trầy xước

5.2. Làm sạch ống kính bằng hydrogen peroxide

Hydrogen Peroxide (H2O2) được biết đến với tác dụng phá hủy màng tế bào nấm, khử khuẩn, làm sạch các mảng bám có nguồn gốc hữu cơ.

Làm sạch lens máy ảnh bằng hydrogen peroxide thường được khuyên dùng cho trường hợp nhiễm nấm mốc ở mức độ trung bình. Tác nhân gây hại chỉ khu trú ở filter hoặc mặt ngoài của ống kính.

Chuẩn bị:

• Nước cất
• Dung dịch H2O2 nồng độ 3%
• Vải mịn hoặc bông tăm
• Khăn cotton mềm

Cách thực hiện:

• Pha nước cất với dung dịch H2O2 3% theo tỷ lệ 50 - 50 để hạn chế nguy cơ ăn mòn lớp phủ chống phản xạ.
• Dùng vải mịn hoặc bông tăm nhúng vào dung dịch, chấm đều lên vùng lens bị nhiễm mốc
• Giữ nguyên trạng thái trong 60 giây, dùng khăn cotton lau sạch. Để lens trong môi trường thoáng mát khoảng 8h trước khi đưa đến nơi bảo quản.

5.3. Diệt nấm mốc tận gốc bằng tia UV an toàn

Loại bỏ nấm mốc bằng tia UV là cách làm sạch theo cơ chế vật lý. Nghiên cứu cho thấy, tia UV-C (bước sóng khoảng 254nm) có khả năng phá hủy cấu trúc ADN của bào tử nấm và sợi nấm trưởng thành cực nhanh.

Đặc biệt là dễ áp dụng trên diện rộng, cho kết quả tốt mà không gây hại lens máy ảnh.

Chuẩn bị:

• Tủ diệt khuẩn hoặc buồng khử trùng phát tia UV
• Tủ chống ẩm máy ảnh chuyên dụng

Cách thực hiện:

• Tắt nguồn, tháo nắp đậy/filter rồi gỡ lens ra khỏi máy ảnh.
• Vệ sinh qua bề mặt lens, cho vào buồng khử trùng hoặc tủ diệt khuẩn UV. Chiếu tia UV hoặc 60 phút mỗi mặt, thao tác lặp lại 2-3 lần nếu lens nhiễm mốc nặng.
• Sau khi nấm mốc đã được loại bỏ, bạn đưa lens qua tủ chống ẩm để bảo quản dài ngày.

6. Mẹo nhỏ giúp lens máy ảnh luôn khô ráo, tránh xa nấm mốc

Nếu muốn lens máy ảnh luôn trong suốt, khô ráo, không bị nhiễm nấm mốc hãy áp dụng những mẹo sau:

• Chuẩn hóa độ ẩm của môi trường bảo quản bằng thiết bị chống ẩm chuyên dụng (vận hành bằng IC bán dẫn). Thông số ẩm lý tưởng là 40 - 50%, cần được setup chuẩn xác và theo dõi thường xuyên.
• Nếu để lâu ngày, bạn nên chỉnh focus, vòng zoom 1 cách chậm rãi để tránh kẹt do khô dầu, oxy hóa. Ngoài ra, đừng quên lau qua nắp đậy, lens và lọc kính rồi mới tái sử dụng.
• Trước mỗi lần bảo quản, hãy làm sạch từng ngóc ngách nhỏ để loại bỏ bụi hữu cơ, hơi ẩm, nước đọng, bào tử/sợi nấm phát tán. Điều này sẽ giúp giảm thiểu triệt để nguy cơ hình thành nấm mốc khi cất giữ dài ngày.
• Trong trường hợp nghi ngờ lens bị nhiễm mốc, bạn hãy đưa thiết bị đến nơi bảo quản riêng, không dồn chung với các linh kiện quang học khác. Sau khi làm rõ nguyên nhân, xử lý tận gốc mới bảo quản theo nhóm.

Tổng kho Yên Phát hiện phân phối nhiều dòng, hộp chống ẩm máy ảnh, tủ chống ẩm chuyên dùng để bảo quản body máy ảnh, filter, ống kính.

Với khả năng hạ ẩm tốt, duy trì thông số ẩm lý tưởng, thiết bị hỗ trợ này sẽ giúp bảo vệ các thiết bị quang học trước nguy cơ nhiễm bẩn. Người dùng sẽ không còn phải lo lắng về tình trạng lens bị mốc hay hư hại nặng khi sử dụng dài ngày.