Độ ẩm dược liệu là gì: Cách đo & kiểm soát hiệu quả

Độ ẩm dược liệu là đại lượng được kiểm soát, điều phối liên tục đảm bảo chất lượng & trạng thái tốt nhất. Ngưỡng ẩm an toàn & tối ưu là bao nhiêu? Những cách đo & kiểm soát nào đang áp dụng?

• Cách đo độ ẩm không khí
• Nên dùng máy hút ẩm hay điều hoà

1. Độ ẩm dược liệu là gì? Bao nhiêu là an toàn?

Dược liệu phần lớn đều khai thác từ tự nhiên, phơi khô & xử lý kỹ lưỡng, phục vụ khám chữa bệnh.

Khác biệt về trạng thái & dược tính, mỗi loại dược liệu đều có quy định về độ ẩm.

Ngưỡng trung bình dao động trong khoảng 60% - 65% là tốt nhất. Ngưỡng ẩm này vừa đủ giữ nguyên dược lý, không gây mốc, biến đổi, ảnh hưởng đến sức khỏe. 

Để đạt được yêu cầu trên, nơi lưu trữ, quy cách đóng gói & tiêu chuẩn sấy, sơ chế phải đảm bảo tuyệt đối. 

2. Mức độ ảnh hưởng của độ ẩm tới chất lượng dược liệu

2.1. Khi độ ẩm cao

Độ ẩm cao đi kèm nhiều vấn đề nấm mốc, vi khuẩn phát triển mạnh. Mức nhẹ sẽ tác động đến chất lượng, công năng chữa bệnh.

Ví dụ: Hoa hòe vị hơi đắng, tính mát được dùng khi cần cầm máu, tiêu đàm. Cất giữ trong môi trường độ ẩm quá cao dễ biến chất, mốc, hỏng. 

Nghiêm trọng hơn là hư hỏng hoàn toàn, thậm chí là biến đổi dược tính, nguy hiểm tới tính mạng.

2.2. Khi độ ẩm thấp

Thông thường, dược liệu sau khi hái sẽ sấy khô trước rồi đưa đi cất giữ, điều phối thuốc.

Tuy nhiên, chỉ sấy tới ngưỡng nhất định, duy trì trạng thái đó cả khi bảo quản.

Trường hợp độ ẩm quá thấp dễ làm khô, mất tinh dầu, giảm công hiệu của dược liệu. 

Biến đổi này rất nhỏ, khó kiểm tra chỉ dựa vào cảm nhận nếu không có máy móc hỗ trợ. 

Kết quả gây khó khăn khi sử dụng, điều phối thuốc chữa bệnh.

3. Cách đo và xác định độ ẩm của dược liệu

3.1. Phương pháp thủ công

Phơi khô là phương pháp thủ công từ xa xưa truyền lại để xử lý dược liệu.

Thầy thuốc dựa vào kinh nghiệm sờ & cảm nhận độ ẩm. Đạt điều kiện thì cất giữ trong tủ thuốc. 

Phương pháp này có đem về hiệu quả song chất lượng cùng độ chính xác không cao.

Phải tốn công thu, phơi mỗi ngày, khối lượng mỗi mẻ không nhiều. 

3.2. Phương pháp hiện đại

Thay thế cách làm cũ, các hệ thống sấy khô hiện đại được trang bị tại kho, xưởng dược liệu lớn.

Máy sấy làm việc với công nghệ hiện đại, tự động theo nhiệt độ & thời gian set. 

Nhờ vậy, không chỉ nâng cao sản lượng, tối ưu thời gian, chất lượng nhận về tốt hơn hẳn. 

Phối hợp với máy sấy là máy đo độ ẩm dược liệu hiện đại. Có cả loại lắp đặt cố định & cầm tay rời

Tích hợp công nghệ thông minh cho kết quả nhanh, sai số siêu nhỏ.

1 số mã máy đo nhiệt độ dược liệu đắt khách phải kể đến TK100T, DM300,...

Lưu ý chỉnh, đọc trị số chuẩn để nhận được giá trị chính xác nhất.

4. #5 cách kiểm soát độ ẩm của dược liệu nhanh chóng, hiệu quả

4.1 Sử dụng máy hút ẩm 

Máy hút ẩm được lắp đặt phổ biến tại các kho, xưởng chế biến, đóng gói & bảo quản dược liệu.

Thiết bị vận hành liên tục để loại bỏ lượng độ ẩm thừa trong không khí. Thông qua đó, vừa ngăn chặn nấm mốc, hư hại.

Tùy quy mô, các đơn vị nên chọn mua máy có công năng vừa vặn nhu cầu.

Brand chất lượng, uy tín nên ưu tiên Kumisai, Ikeno,... 

4.2 Sử dụng hộp hút ẩm

Hộp hút ẩm được dùng khi cần di chuyển, bảo quản 1 lượng dược liệu nhỏ.

Dĩ nhiên cũng có nhiều kích cỡ tương ứng khả năng hiệu chỉnh ẩm để người dùng dễ chọn được phân loại phù hợp.

Cách dùng siêu dễ, chỉ việc đặt hộp hút ẩm vào bên trong là được.

4.3 Sử dụng gói hút ẩm 

Dùng gói hút ẩm cũng là biện pháp giá rẻ được nhiều đơn vị ứng dụng.

Bên trong chứa hạt Silicagel có khả năng hút & khóa ẩm nhanh, hiệu quả đỉnh. 

Nó thường được đặt trong bao bì hoặc treo dây quanh khu vực bảo quản.

Bằng cách này độ ẩm luôn nằm trong ngưỡng kiểm soát, tránh hư hại, tổn thất.

Chú ý gói hút ẩm chỉ có hiệu quả trong 1 khoảng thời gian. Cần thay mới định kỳ nếu muốn duy trì tốt nhất. 

4.4 Sử dụng tủ sấy dược liệu

Tủ sấy dược liệu là giải pháp hữu hiệu được lựa chọn cho xưởng, kho dược liệu.

Tủ nhiều kích cỡ, công năng, vừa vặn cho nhiều quy mô, khối lượng mẻ sấy. 

Với thiết bị này, người dùng chỉ cần xử lý, đặt khay, set nhiệt độ + thời gian phù hợp.

Ngay lập tức dược liệu được sấy khô chuẩn, giữ chuẩn dược tính cùng công hiệu vốn có. 

Chi phí đầu tư tủ sấy khá lớn, nhiều Brand & mẫu mã để người dùng lựa chọn. 

Đổi lại, đây là trang bị cần thiết nếu muốn định hướng phát triển chuyên nghiệp lâu dài.

4.5 Sử dụng máy đo độ ẩm dược liệu

Máy đo độ ẩm dùng để check độ ẩm dược liệu cho kết quả ngay tức khắc.

Thao tác đơn giản, check nhanh giúp kiểm soát tốt chất lượng, điều chỉnh ngay khi độ ẩm quá cao hoặc quá thấp.

Thiết bị hiện được phân phối nhiều dòng, khoảng giá & thương hiệu.

Giám sát độ ẩm dược liệu chuẩn là cách tốt nhất nếu muốn duy trì công hiệu, hạn sử dụng dài lâu. Tùy quy mô kinh doanh,  đơn vị cần cân đối, đầu tư hệ sấy & bảo quản chuẩn nhằm đảm bảo chất lượng.